Terapia dla każdego
Na czym polega psychoterapia poznawczo-behawioralna i kiedy jest skuteczna?
Psychoterapia to termin znany już niemal każdemu. Kojarzymy ją z pomocą w kryzysie, z opieką, być może z uczuciem ulgi, czy z rozwiązywaniem problemów, a niekiedy – z ciężką pracą nad samym sobą. Wciąż jednak dla wielu osób psychoterapia pozostaje niewyjaśnioną zagadką – o co w niej chodzi? Na czym polega? Czy aby na pewno jest w stanie w czymkolwiek pomóc?
Jednym z nurtów w psychoterapii jest terapia poznawczo-behawioralna, czyli tak zwane CBT (z ang. cognitive-behavioral therapy). Za początek jej powstania możemy przyjąć okres, w którym Aaron Beck opracował swój autorski model leczenia depresji. Zyskał on swoją drogą ogromną popularność, a badania naukowe wykazały jego niepodważalną skuteczność. Od tamtego czasu terapia CBT zdążyła znacząco rozwinąć się i rozbudować, a kolejni wybitni psychoterapeuci mieli nieoceniony wkład w jej aktualną formę. Jaka jest zatem psychoterapia CBT?
Osiowym elementem terapii poznawczo-behawioralnej jest obserwacja, że nasze wszystkie działania mają swój własny, szczególny sens. Nie ma zachowania „bez sensu”. Jeśli reagujemy w taki, a nie innym sposób, to ma to swoje głębokie uzasadnienie (np. wtedy, gdy podczas jazdy samochodem specjalnie hamujemy, by wpuścić przed siebie inne auto zmieniające pas… lub nie robimy tego, a nawet staramy się specjalnie przyśpieszyć, by mu to uniemożliwić!). Konkretne działanie jest powiązane z konkretnym uczuciem, jakie w danym momencie się w nas pojawia. A dlaczego to uczucie jest właśnie takie, a nie inne?
Kolejnym ważnym elementem terapii CBT jest obserwacja (mająca swoje potwierdzenie w badaniach, jakimi zajmuje się psychologia poznawcza), że nasze umysły funkcjonują na co dzień w pewnych ustalonych schematach, czyli można powiedzieć – na skróty. Idąc dalej – owe schematy możemy odkryć i zrozumieć, a co za tym idzie, możemy stworzyć pewien model rozumienia swoich własnych działań. W powyższym przykładzie – kierowca wpuści przed siebie inne auto, jeśli jego nastrój mu na to pozwoli (zachowa spokój lub nawet ucieszy się, że może wyświadczyć komuś taką przysługę). Może jednak zdarzyć się tak, że uczucia, jakie będą towarzyszyć przejażdżce (złość na to, że ktoś próbuje „wepchnąć się bezczelnie”, czym może opóźnić dotarcie do celu) – zadecydują o zupełnie innym zachowaniu. Uczucia natomiast, jak można już prawdopodobnie zauważyć – biorą się z naszej własnej, osobistej interpretacji zdarzeń.
W terapii poznawczo-behawioralnej w szczególny i usystematyzowany sposób obserwujemy swoje myśli (interpretacje zdarzeń), uczucia (nastroje, nastawienie, emocje) oraz zachowanie (sposób działania, postępowanie, uczynki), starając się stworzyć bazowy model rozumienia swojego problemu. Na tej podstawie możemy w dalszej kolejności zaplanować odpowiednie oddziaływania psychoterapeutyczne. Skuteczność tak dobieranych oddziaływań została udowodniona w wieku badaniach naukowych nad psychoterapią CBT.
Terapia poznawczo-behawioralna jest szczególnie zalecana w przypadku potwierdzonej diagnozy takich zaburzeń jak: depresja, lęk o zdrowie, fobie proste (np. gdy ktoś boi się latać samolotem, albo boi się pająków, czy psów), fobia społeczna, napady paniki, zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne, czy zaburzenie stresu pourazowego i wiele innych. Poleca się ją osobom, które doświadczają w swoim życiu konkretnego rodzaju problemów i poszukują konkretnych, usystematyzowanych rozwiązań.
Niekiedy wystarczy kilkanaście sesji, by poradzić sobie z kłopotem, dlatego też kojarzy się często terapię CBT z terapią krótkoterminową, jednak jej możliwości są znacznie większe, a sięgają nawet poważnych zaburzeń osobowości, takich jak osobowość z pogranicza (typu borderline), gdzie również udowodniono skuteczność psychoterapii poznawczo-behawioralnej u co najmniej 50% pacjentek.
Podsumowując – terapia CBT jest terapią dla każdego. Opiera się na solidnych podwalinach badań empirycznych. Proponuje pacjentom konkretne rozwiązania i sprawdzone techniki pracy. Wymaga natomiast sumienności, regularności i zaangażowania. Terapeuta jest w niej profesjonalnym przewodnikiem, a pacjent jest specjalistą od swoich własnych przeżyć. We współpracy i wzajemnym zaufaniu buduje się drogę do nowych i korzystniejszych warunków życia.